نویسنده : امیر شاهچراغیان
هستند سوژه هایی که در
دسته بندی ها جز سوژه های آسمان شب قرار نمیگیرند اما منجمان آماتور و حرفه ای
سراسر دنیا برای دیدنشان لحظه شماری میکنند. قطعا اولین این سوژه ها
خورشید گرفتگی یا کسوف است.در دوران مدرسه بارها و
بارها در مورد این گرفت ها خوانده ایم که هر وقت ماه در بین زمین و خورشید قرار
میگیرد خورشید گرفتگی اتفاق می افتد اما شاید هیچ وقت فرصت دیدن آن را نداشته ایم.
خورشید گرفتگی ها در
حالت کلی به سه دسته ی کلی تقسیم میشوند.
１- خورشید
گرفتگی کلی یا Total solar Eclipse
２- خورشید
گرفتگی جزیی یا Partial solar Eclipse
３- خورشید
گرفتگی حلقوی یا Annular Solar Eclipse
خورشید گرفتگی کلی زمانی
اتفاق می افتد که ماه تمامی سطح خورشید را از دید ناظری که بر روی زمین قرار گرفته
بپوشاند.
سلسله اتفاقاتی که در یک
خورشید گرفتگی کامل اتفاق می افتد به ترتیب زیر است.
１- ورود زمین
به نیم سایه ی ماه
２- ورود زمین
به سایه ی ماه
３- تشکیل حلقه
ی الماس اول
４- گرفت کامل و
تشکیل تاج خورشید
５- تشکیل حلقه
الماس دوم
６- خروج زمین
از سایه ی ماه
７- خروج زمین
از نیم سایه ی ماه
زیباترین بخش یک خورشید
گرفتگی را میتوان تشکیل حلقه ی الماس اول و دوم نام برد که قطعا هیچ بیننده ای
لحظه ی دیدن این بخش از یک گرفت کامل را تا ابد فراموش نخواهد کرد.خورشید گرفتگی ها از
شگفت انگیز ترین پدیده های طبیعی زمین هستند که وصف آنها هم اشک را در چشم بیننده
اش جمع میکند.در سراسر زمین به طور
میانگین هر یک و نیم تا دو سال یک خورشید گرفتگی اتفاق می افتد که اگر علاقه مند
به دیدن آن ها هستید ناچار به سفر کردن و طی مسافت های طولانی برای رسیدن به نوار
گرفت هستید.
در شکل زیر عکسی از Petr Horalek را از کسوف تیرماه ۹۸ در شیلی
مشاهده میکنید که مراحل مختلف گرفت را از لحظه ی ورود زمین به نیم سایه تا گرفت
کامل و بعد هم خروج از سایه را مشاهده میکنید که حاصل عکاسی مداوم در طول مدت گرفت
بوده است.
در عکس زیر تصویری از
تاج زیبای خورشید را در خورشید گرفتگی ۱۹۱۹ یعنی دقیقا صد سال پیش مشاهده میکنید که
توسط وبسایت رصدخانه های جنوبی اروپا قابل دسترس است.
پس از ورود تدریجی زمین
به سایه ی ماه ابتدا شاهد خورشید گرفتگی جزیی خواهیم بود که در واقع زمین شاهد بخشی
از سایه ی ماه است.سایه ی ماه بر روی زمین
نوار باریکی به قطر تقریبی ۱۵۰ کیلومتر است که البته بسته به عرض جغرافیایی که
کسوف اتفاق می افتد میتواند متغیر باشد. در اطراف سایه، منطقه ی بزرگتر از عرض
سایه را شاهد هستیم که در واقع بخش هایی از زمین است که درون نیم سایه ی ماه قرار
گرفته اند.در تصویر زیر هرآنچه از مرکز قرمز رنگ که شاهد گرفت
کلی یا حلقوی هستند، فاصله بگیریم، شاهد گرفت جزیی خورشید خواهیم بود و بسته به
فاصله ی ما از این نوار قرمز رنگ، درصد متفاوتی از گرفت جزیی را شاهدیم.
برای مثال ناظر در مناطقی
به دور از مرکز گرفت شاهد تصویری مشابه شکل زیر است.
شکل
زیر نیز نمای شماتیک ظاهر خورشید در نواحی مختلف آمریکای شمالی در خورشید گرفتگی
۲۰۱۳ را نشان میدهد.
حالا به سراغ خورشید
گرفتگی های حلقوی میرویم.
تفاوت خورشید گرفتگی
حلقوی با خورشید گرفتگی کلی در میزان پوشش سطح ظاهری خورشید توسط ماه است.
در این خورشید گرفتگی وقتی که ماه دقیقا روبروی
خورشید قرار بگیرد، به دلیل تغییر در فاصله ی ماه تا زمین و خورشید، سطح خورشید را
کاملا نمیپوشاند و شاهد یک خورشید گرفتگی حلقوی خواهیم بود.
تیرماه سال ۹۸ زمین شاهد یک
خورشید گرفتگی در نیمکره ی جنوبی، از اقیانوس آرام تا آمریکای جنوبی و اقیانوس
اطلس بود و اما دی ماه ۹۸ و در تاریخ ۲۶ دسامبر ۲۰۱۹ در حالی که به آخرین روزهای
سال میلادی نزدیک میشیم، شاهد یک خورشید گرفتگی دیگر خواهیم بود.
این خورشید گرفتگی که از
امارات متحده عربی شروع شده،با گذر از هند به سمت اندونزی و آسیای جنوب شرق
پیشروی خواهد کرد.
نقشه ی زیر مسیر کلی خورشید
گرفتگی دی ماه ۹۸ است.
این خورشید گرفتگی بیش از هر زمان دیگری در چند سال اخیر به ایران نزدیک شده و
بنابراین بهترین زمان برای برنامه ریزی و رصد و عکاسی از این خورشید گرفتگی است.
عکس پایین مسیر گرفت را در جنوب ایران و امارات متحده ی عربی، عمان و قطر را
نشان میدهد.
مسیری که مشاهده میکنید،مسیر گرفت کلی و حلقوی خورشید در خورشید گرفتگی ۲۶
دسامبر ۲۰۱۹ است و شما در هر کجای این مسیر که باشید،خورشید گرفتگی حلقوی را شاهد
خواهید بود.
بنا به نقشه ی زیر ، نواحی جنوبی تر ایران نیز شاهد خورشید گرفتگی جزیی خواهند
بود که ۸۰ یا ۹۰ درصد سطح خورشید توسط ماه پوشانده خواهد شد. در واقع در نوارهای
جنوبی تر ایران شاهد خورشیدی خواهید بود که هلال شکل است.
اگر تا امروز برنامه ای برای رصد و عکاسی از این پدیده ی جذاب در جنوب ایران
نداشتید و یا اینکه قصد سفر به نواحی گرفت رو برای دیدن خورشید گرفتگی حلقوی
دارید، از الان شروع به برنامه ریزی کنید تا این پدیده ی جذاب رو از دست ندید.
اما حالا سوال اینجاست که در صورتی که تصمیم به رفتن در نواحی سایه گرفتیم،
کدام یکی از کشورهای همسایه ی جنوبی ایران مقصد مناسب تری است؟؟
１- امارات متحده عربی
امارات متحده عربی یکی از مقاصد نزدیک به ایران برای رصد خورشید گرفتگی حلقوی
است که مزایا و معایب خودش را نیز دارد.
از مزیت های رصد خورشید گرفتگی حلقوی ۲۶ دسامبر ۲۰۱۹ در امارات متحده میتوان
به دیدن این پدیده ی جذاب در ارتفاع کم اشاره نمود.
در امارات متحده و در هنگام خورشید گرفتگی جزیی، ارتفاع خورشید نسبت به سطح
افق کم است و بنابراین میتوان با استفاده از یک تلسکوپ با فاصله ی کانونی بالای
۱۰۰۰ میلی متر تصاویر جذابی از این خورشید گرفتگی ثبت کرد.
مزیت دیگری که امارات متحده نسبت به سایر مقاصد جنوبی ایران دارد، این است که
اگر در نواحی بیرون از گرفت حلقوی باشید،میتوانید خود شهر دبی را به عنوان مقصدی
برای ثبت عکس هایتان انتخاب کنید.
درست است که شانس دیدن خورشید گرفتگی حلقوی را در شهر دبی ندارید، اما
میتوانید با استفاده از آسمان خراش های مرتفع دبی منظره ی بی نظیری از خورشید
گرفتگی جزیی ثبت کنید.
از دیگر پارامترهای مثبت سفر به امارات متحده برای ثبت این خورشید گرفتگی
میتوان به ارزانی پرواز نسبت به عمان اشاره کرد چرا که پرواز به دبی نسبت به پرواز
به مسقط در زمان نگارش این مقاله یک میلیون و هفتصد هزار تومان در رفت و برگشت
ارزان تر است و اگر به دنبال سفری اقتصادی برای عکاسی از خورشید گرفتگی هستید، دبی
مقصد جذاب تری است.
نکته :قیمت ویزا برای عمان و امارات تقریبا برابر است.
از نکات منفی سفر به امارات نسبت به سفر به عمان میتوان به مدت زمان کمتر
خورشید گرفتگی حلقوی اشاره کرد و اگر مدت زمان خورشید گرفتگی حلقوی برای شما اهمیت
دارد قطعا سفر به عمان برای شما جذاب تر خواهد بود.
１- عمان
بزرگترین مزیت عمان نسبت به امارات، آن است که شانس ثبت کسوف حلقوی را بر روی
اقیانوس هند خواهید داشت.
به عبارتی دیگر، در این خورشید گرفتگی و در سواحل شرقی عمان، میتوانید خورشید
را بر در حالی که خال سیاه رنگ ماه در وسط آن است، بر روی آب نظاره گر باشید.
اما یکی از فاکتورهای منفی عمان نسبت به امارات البته از نظر من کمبود سوژه ی
عکاسی است چرا که تا به امروز نتوانستم سوژه ای جذاب برای عکاسی از خورشید گرفتگی
در عمان پیدا کنم.
از دیگر پارامترهای منفی عمان میتوان به گران تر بودن حمل و نقل در خاک عمان و
همچنین به مناسب نبودن جاده های جنوبی کشور عمان اشاره کرد.
این موضوع را نباید از یاد ببرید که این دو کشور تنها گزینه ها برای رویت این
کسوف نیست و کشورهای اندونزی و هند و ... در میانه ی آسیا گزینه های بسیار مناسبی
هستند اما به طبع هزینه ی به مراتب بیشتری نسبت به عمان و امارات متحده برای شما
به دنبال خواهند داشت.
در آخر، هر مقصدی را که انتخاب میکنید سعی کنید از دیدن
این کسوف حلقوی جذاب لذت ببرید.