نورپردازی
در عکاسی نجومی زمین و آسمان یکی از نکات مهم در این سبک از عکاسی است و نورپردازی
مناسب پیش‌زمینه در شرایطی که تاریکی حکم‌فرماست نقش مهمی در کیفیت تصویر نهایی
دارد.
برخی
عکاسان شب با نور مصنوعی (مانند نور چراغ‌قوه، فلاش یا LEDهای مخصوص نورپردازی)
پیش‌زمینه‌ی تصویر را روشن می‌کنند که در مکان‌های تاریک گزینه‌ی مناسبی است. اما موضوع
اصلی این مقاله منابع نوری در آسمان شب است که گاهی می‌توانند به صورت طبیعی زمینه‌ی
تصویر را روشن کنند و رنگ آسمان را تغییر دهند. شناخت منابع نوری آسمان شب که به‌طور
کلی به آن‌ها آسمان‌تاب می‌گویند به شما کمک خواهد کرد تا با برنامه‌ریزی مناسب و
تنظیمات صحیح جزئیات آسمان و زمین را در کنار هم و در یک فریم ثبت کنید.
۱. ماه
ماه مهم‌ترین
منبع نور در آسمان است. تغییر فاز ماه (از هلال تا ماه کامل) به نوعی تنظیم‌کننده‌ی
میزان نور این منبع نوری است و به شما این امکان را می‌دهد تا نور تصویر را با
توجه به سوژه‌هایی که قصد تصویربرداری از آن‌ها را دارید تنظیم کنید. نور ماه
همچنین رنگ زمینه‌ی آسمان را به آبی متمایل می‌کند.شب‌هایی که ماه در حالت هلال
قرار دارد (شب سوم تا شب پنجم ماه قمری یا معادل آن در پایان ماه قمری) فرصت
مناسبی است تا تصاویر نسبتا عمیقی از راه شیری ثبت کنید. در چنین شرایطی نور ماه
آن‌قدر زیاد نیست تا مانع از ثبت جزئیات راه شیری شود اما می‌تواند منظره‌ی پیش‌زمینه
را به‌خوبی روشن کند. بنابراین با برنامه‌ریزی مناسب و توجه به موقعیت راه شیری
نسبت به ماه می‌توانید در چنین شب‌هایی تصاویر بسیار خوبی ثبت کنید.
عکس ۱:
منظره‌ی راه شیری در شرایطی که هلال ماه در حال غروب بوده است. عکس از امیررضا
کامکار.
شب‌های
نزدیک به تربیع ماه (زمانی که نصف قرص ماه روشن است) نیز فرصت مناسبی برای عکاسی
زمین و آسمان است. در چنین شب‌هایی اگر قصد دارید از راه شیری عکاسی کنیدبهتر است
زمان عکاسی را طوری انتخاب کنید تا نزدیکی ماه به راه شیری باعث از دست رفتن
جزئیات نشود.
اما در
شرایطی که قرص ماه به حالت کامل نزدیک است دیگر نمی‌توان سوژه‌های کم‌نور آسمانی
را در تصویر ثبت کرد. در چنین شب‌هایی نور ماه آن‌قدر زیاد است که جز ستاره‌های
پرنور چیزی در تصویر ثبت نمی‌شود و با نوردهی‌ّهای چند ثانیه‌ای زمینه‌ی تصویر مثل
روز روشن می‌شود. ابتکار عمل عکاسان شب در شب‌های مهتابی کم می‌شود اما کماکان می‌توان
تصاویری مانند عکس‌های رد ستاره‌ای را در این شب‌ها ثبت کرد.
استفاده‌ی
درست از نور ماه کمک زیادی به شما خواهد کرد. بنابراین سعی کنید با استفاده از نرم‌افزارهای
آسمان‌نما (مانند نرم‌افزار رایگان Stellarium) برای آن‌چه قصد عکاسی از آن را دارید
برنامه‌ریزی کنید تا به بهترین نتیجه برسید.
۲.
آلودگی نوری
آلودگی
نوری معضل این روز‌های عکاسان نجومی و اخترشناسان در سراسر دنیاست و کمتر جایی را
می‌توان پیدا کرد که از تاثیر نورهای مزاحم و مازادی که به آسمان راه پیدا می‌کنند
در امان باشد. آلودگی نوری شهرهای بزرگ حتی با صدها کیلومتر دور شدن از آن‌ها
کماکان آسمان را تحت تاثیر خود قرار می‌دهد. آلودگی نوری در تصاویر نجومی با رنگ
زرد خود را نشان می‌ٔدهد. البته لامپ‌های LED جدید طیف رنگ
متمایل به آبی دارند و با فیلترهای آلودگی نوری نیز نمی‌توان از شدت آن‌ها کاست.
آلودگی
نوری می‌تواند گاهی به عنوان منبع نورپردازی مورد استفاده قرار بگیرد. نور شهرها و
روستاهای کوچک می‌تواند سوژه‌های زمینی را روشن کند، در حالی که اگر سوژه‌ی عکاسی
در جهت مخالف منبع نوری قرار داشته باشد آسمان چندان تحت تاثیر نورهای مزاحم قرار
نمی‌گیرد.
عکس ۲:
صورت‌های فلکی زمستانی بر فراز قلعه‌ی الموت که از نور روستای کوچک گازرخان روشن
شده است. عکس از امیررضا کامکار.
۳. نور
کهکشان و ستاره‌ها
اگر در
شبی که ماه در آسمان نیست از منابع نوری مصنوعی صدها کیلومتر فاصله بگیرید و به
مکانی کاملا تاریک سفر کنید نور بخش مرکزی راه شیری و ستاره‌ها خود به یک منبع
نوری تاثیرگذار تبدیل می‌شود. شاید باور کردنش مشکل باشد اما بخش مرکزی راه شیری
در مکان‌های بسیار تاریک می‌تواند در نوردهی‌های طولانی باعث ایجاد سایه شود.
رسیدن به
مکانی که تا این اندازه تاریک باشد بسیار مشکل است اما هنوز می‌توان در دل کویر‌های
گسترده یا نقاط دورافتاده چنین آسمانی را پیدا کرد.
۴.
هواتاب
هواتاب
نیز جزء منابع نوری ضعیف آسمان شب است. هواتاب تابش طبیعی بخش‌های بالایی جو زمین
است که در زمان اوج فعالیت ممکن است با چشم غیرمسلح (البته بدون رنگ) دیده شود.
اما حساسیت دوربین‌های کنونی به اندازه‌ای است که در بسیاری از شب‌ها و در صورت
تاریک بودن آسمان هواتاب به راحتی خود را در تصاویر نشان می‌دهد. هواتاب معمولا به
رنگ قرمز، زرد یا سبز در تصویر ثبت می‌شود و معمولا به صورت رگه‌رگه و در نزدیکی
افق دیده می‌شود. در سال‌های اخیر و با افزایش حساسیت دوربین‌های دیجیتال تصاویر
شگفت‌انگیزی از فعالیت شدید هواتاب ثبت شده است که البته معمولا در آسمان نیمکره‌ی
جنوبی بوده است. هواتاب تاثیر چندانی بر منظره‌ی زمینی نمی‌گذارد اما می‌تواند تا
حدودی مانع از ثبت جزئیات سوژه‌های آسمانی شود.
عکس ۳:
هواتاب در این تصویر با رنگ سبز دیده می‌شود. عکس از امیررضا کامکار.
۵. شفق
قطبی
شفق قطبی
یکی از مهم‌ترین منابع نوری در آسمان مناطق قطبی زمین است. بسیاری از عکاسان شب با
هدف عکاسی از شفق قطبی به کشورهایی نظیر ایسلند، نروژ، روسیه و ... سفر می‌کنند.
اما از آن سو عکاسان نجومی که در این مناطق زمین زندگی می‌کنند شفق قطبی را همیشه
نه به چشم پدیده‌ای جذاب بلکه به عنوان منبع نوری مزاحم برای ثبت تصاویر اعماق
آسمان می‌بینند! فعالیت شدید شفق قطبی می‌تواند همچون ماه منظره‌ی زمینی را روشن
کند. شفق‌های کم‌جان نیز می‌توانند به راحتی در نوردهی‌های بلندمدت تاثیر خود را
در عکس نشان دهند و به همین دلیل در نزد عکاسان نجومی اعماق آسمان در مناطق قطبی
چندان محبوب نیستند!
۶. نور
منطقه‌البروجی
نور منطقه‌البروجی
حاصل بازتاب نور خورشید از ذرات گرد و غبار صفحه‌ی منظومه‌ی شمسی است که ساعتی پس
از غروب خورشید (در افق غرب) و ساعتی پیش از طلوع خورشید (در افق شرق) دیده می‌شود.
نور منطقه‌البروجی از راه شیری کم‌نورتر است و توانی برای روشن کردن پیش‌زمینه‌ی
تصویر ندارد. اما در شب‌های غیرمهتابی و در زمان مناسب نور منطقه‌البروجی به راحتی
در تصویر ثبت می‌شود. رنگ نور منطقه‌البروجی سفید و متمایل به آبی کم‌رنگ است.
عکس ۴:
نور مخروطی‌شکل منطقه‌البروجی در نیمه‌ی راست این تصویر به وضوح مشخص است. عکس از
امیررضا کامکار.
۷. شفق
و فلق
نور گرگ‌ومیش
منبع نور دیگری است که رنگ آسمان را به آبی متمایل می‌کند و می‌تواند در نورپردازی
پیش‌زمینه نیز تا حدودی به شما کمک کند. در چنین شرایطی تنظیم صحیح نوردهی و
انتخاب زمان مناسب برای عکاسی اهمیت زیادی دارد تا آسمان روشن سپیده‌دم یا زمان غروب
و جزئیات منظره‌ی پیش‌زمینه در کنار هم ثبت شوند. البته در شرایط گرگ‌ومیش نمی‌توان
جزئیات زیادی از سوژه‌ّ‌های کم‌نور،مانند راه شیری، ثبت کرد.
عکس ۵:
منظره‌ی راه شیری در نور سپیده‌دم. عکس از امیررضا کامکار.
نویسنده: امیررضا کامکار