مقدمه‌ای بر لنزهای فیش‌آی:

در عکاسی لنزهای فیش‌آی ، لنزهای وایدی هستند که می‌توانند تصاویر بسیار واید نیمه‌کروی تولید کنند. در ابتدا این لنزها برای استفاده در علم هواشناسی و جهت تهیه عکس‌های معروف به تمام‌آسمان ساخته شدند اما بعداً بسرعت در عکاسی عمومی نیز مورد استقبال قرار گرفتند چرا که می‌توانستند عکس‌های خاص تولید کنند و در مورد عکاسی منظره، افق خاصی بسازند که بر کروی بودن زمین تأکید می کرد.

فاصله کانونی لنزهای فیش‌آی بستگی به سیستم مورد استفاده دارد. برای دوربینهای ۳۵میلیمتری فول‌فریم، فاصله کانونی معمول این لنزها بین ۸-۱۰ میلیمتر برای عکس‌های Circular و بین۱۵-۱۶ میلیمتر برای عکس‌های Full-frame است. برای دوربین‌های غیر فول فریم، فاصله کانونی لازم برای لنزهای فیش‌آی کمتر خواهد بود.

انواع لنز فیش‌آی:

اولین لنزهای فیش‌ای که ساخته شدند، لنزهای Circular Fisheye بودند. این لنزها می توانستند یک تصویر به صورت نیم کره ۱۸۰درجه در داخل فریم فیلم بسازند.

پس از محبوب شدن لنزهای فیش‌آی، شرکتهای تولید کننده، لنزهایی ساختند که دایره تصویر را بزرگ می‌کرد تا کاملاً فریم ۳۵ میلیمتری را بپوشاند. این نوع لنزهای فیش‌آی به نام Full-frame معروف شدند (که البته ربطی به دوربین فول فریم ندارد). عکس‌های تولید شده توسط این لنزها معمولاً در ابعاد افقی و عمودی دارای زاویه دید کمتر از ۱۸۰ درجه بودند اما در جهت مورب، زاویه دید‌شان به ۱۸۰ درجه می‌رسید. به طور معمول یک لنز فیش‌آی ۱۵ میلیمتری از این نوع می‌تواند زاویه دید افقی ۱۴۷ درجه و زاویه دید عمودی ۹۴درجه داشته باشد. اولین لنزهای فیش‌آی فول‌فریم که به تولید انبوه رسید یک لنز ۱۶ میلیمتری از نیکون بود که در اوایل ۱۹۷۰ عرضه شد.

در مورد دوربینهای دیجیتال غیر فول‌فریم، فاصله کانونی لنز فیش‌آی ده و نیم میلیمتر معادل ۱۶ میلیمتر در مقیاس ۳۵ میلیمتری است.

در حال حاضر سیگما یک لنز فیش آی چهار و نیم میلیمتری دارد که می‌تواند بر روی دوربینهای غیر فول فریم تصاویری با زاویه دید ۱۸۰ درجه تولید کند. یک لنز قدیمی ۶ میلیمتری نیکون  هم بود که می‌توانست زاویه دید ۲۲۰ درجه بدهد.

نیکون در حال حاضر یک لنز ده و نیم میلیمتری دارد که بر روی دوربینهای غیر فول فریم تصاویر full-frame fish eye تولید می‌کند و اگر هودش را بردارند بر روی دوربینهای فول‌فریم می‌تواند تصاویر تقریباً Circular تولید کند. لنز ۱۶ میلیمتری دیگر نیکون بر روی دوربینهای فول فریم می‌تواند به حداکثر زاویه ۱۸۰درجه برسد.

Canon  نیز در حال حاضر دو لنز فیش آی دارد که در ابتدای مقاله به آن‌ها اشاره شد.

Mapping function :

لنزهای فیش‌آی مختلف، به روشهای مختلف در تصویر ایجاد اعوجاج می‌کنند که به آن Mapping function گفته می شود.یک روش شایع Equisolid angle است که اکثر لنزها از این روش تبعیت می‌کنند و معمولاً در بیان مشخصات لنز به آن نیز اشاره می‌شود. روشهای دیگری مانند Gnomonical یا linear scaled و … نیز وجود دارند.

کاربردهای لنز Fisheye:

لنزهای فیش آی کاربردهای خاصی دارند: عکاسی منظره و ایجاد اعوجاج‌های خاص در افق، عکاسی‌های تبلیغاتی-صنعتی، عکاسی مجالس ، عکاسی نجومی. همچنین تهیه پانوراماهای ۳۶۰در۱۸۰ درجه و QuickTime VR ( پانورامای خاصی که در آن کاربر می‌تواند دنیای اطراف را به صورت مجازی مشاهده کند).

در دوران فعلی، استفاده از لنزهای فیش آی در فیلمبرداری با دوربین‌های DSLR  نیز یک مقوله دیگر ایجاد کرده که خود داستان جذاب و مهیجی خواهد بود.

در این آدرس (+) می‌توانید نمونه ای از ویدیو تهیه شده توسط لنز فیش‌ای جدید کنن را مشاهده کنید.

خب، حال می‌توانیم به لنز مورد بحث این مطلب برگردیم:

Canon EF 8-15mm f/4 L Fisheye USM

اکنون تفاوت‌ لنزهای فیش‌آی نوع Circular و full-frame را می‌دانید. اکثر لنزهای فعلی فیش‌آی از نوع Full-frame هستند یعنی کل فریم را می پوشانند و زاویه دید مورب ( و نه افقی یا عمودی) آن‌ها به ۱۸۰ درجه می رسد.

اما لنز جدید Canon چگونه است؟

این لنز می‌تواند هم بر روی دوربینهای فول‌فریم استفاده شود (مانند سری 1Ds) ، هم بر روی دوربینهای با ضریب برش 1.3 کنن (سری 1D) و هم بر روی دوربین‌های غیر فول‌فریم با ضریب برش 1.6، مانند 60D و 550D .

رفتار این لنز از لحاظ نوع تصویر فیش آی بستگی دارد به:

الف) فاصله کانونی لنز

ب) نوع دوربین

۱-بر روی دوربین فول‌فریم و در فاصله کانونی ۸ میلیمتر می‌تواند تصویر Circular fisheye تولید کند.

۲-بر روی دوربین فول فریم و در فاصله کانونی ۱۵ میلیمتر می‌تواند تصویر full-frame fisheye تولید کند.

۳-بر روی دوربین‌های با ضریب برش یک ممیز ۳ مانند 1D در فاصله کانونی ۱۰ میلیمتر می‌تواند تصویر Full-frame fisheye تولید کند.

۴-بر روی دوربینهای دیگر غیر فول‌فریم مانند 60D در فاصله کانونی ۱۲ میلیمتر می‌تواند تصویر Full-frame Fisheye تولید نماید.

مشاهده می‌کنید که این لنز می‌تواند بر حسب نیاز و نوع دوربین، هم تصویر full-frame تولید کند و هم تصویر circular . اگر در دوربینهای غیر فول فریم فاصله کانونی کمتر از مقادیر فوق تنظیم شود، عملاً قسمتی از اطراف عکس تیره خواهد شد که برای جلوگیری از این مشکل، یک مکانیسم ثانویه در قسمت زوم لنز وجود دارد که مانع تغییرات نامناسب فاصله کانونی خواهد شد. این سیستم محدود کننده البته در صورت تمایل کاربر می‌تواند غیر فعال شود. 

کاربرد چنین لنزی می‌تواند متنوع باشد: برای عکاسی که دوربین فول‌فریم دارد می‌تواند بر حسب نیاز از هر دو نوع تصویر فیش‌ای استفاده کند و عکاسانی که چند دوربین مختلف فول‌فریم و غیر فول فریم دارند نیز می‌توانند در همه دوربین‌هایشان از این لنز بسته به نوع تصویر و شرایط دیگر، استفاده نمایند.

ویژگی‌های اپتیکال و ساختاری لنز:

ساختار لنز: ۱۴ المان در ۱۱ گروه

زاویه دید : ۱۸۰ درجه

نزدیکترین فاصله فوکوس: ۱۵ سانتی‌متر

ابعاد لنز: ۷۸در۸۳ میلیمتر

وزن لنز: ۵۴۰ گرم

سیستم فوکوس لنز بر اساس موتور USM است و امکان فوکوس در فاصله ۱۵ سانتی متری را داراست که باعث ایجاد نسبت بزرگنمایی جالب 0.39 در فاصله کانونی ۱۵ میلیمتر می‌شود.

لنز از لحاظ ساختاری مقاوم به گردو غبار و رطوبت است.

با وجود المانهای Asperical و UD وضعیت اپتیک خوبی دارد و مساله CA بخوبی کنترل شده است. کیفیت اپتیک در مجموع نسبت به لنز قبلی فیش‌آی ۱۵ میلیمتری Canon بهبود پیدا کرده است. ویژگی Sub-wavelength structure coating یا SWC این لنز باعث می‌شود که حتی در شرایط عکاسی رو به سوی منبع روشن نور، از کارآیی لنز کاسته نشود.

همانگونه که در شکل فوق مشاهده می‌شود، برای استفاده فیلتر بر روی لنز، یک نگهدارنده فیلتر ژلاتینی در قسمت پشتی لنز وجود دارد.

نتیجه:

لنز جدید Fisheye کنن، می‌تواند کاربردهای متنوعی برای دارندگان دوربینهای فول‌فریم و غیر فول‌فریم کنن داشته باشد. علاوه بر آن، ساختار حرفه‌ای لنز، سیستم فوکوس خوب و وضعیت اپتیکال عالی، آن را به یک انتخاب خوب برای عکاسان خلاق تبدیل کرده است.

قیمت لنز حدود 1500 دلار است.

منابع: Canon.usa, Canon.jp, Wikipedia, Dpreview